Theo thống kê mới nhất của Cục Hải quan, nửa đầu tháng 5, tổng kim ngạch hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam đạt 16,88 tỷ USD, giảm 18,3% so với kỳ 2 tháng 4 (tương ứng giảm 3,77 tỷ USD). Xuất khẩu kỳ 1 tháng 5 giảm so với kỳ 2 tháng 4/2025 ở các nhóm hàng như máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng giảm 513 triệu USD, tương ứng giảm 19,7%; hàng dệt may giảm 401 triệu USD, tương ứng giảm 22,8%; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện giảm 394 triệu USD, tương ứng giảm 8,9%...

Đại diện Cục Hải quan đánh giá, một loạt mặt hàng chủ lực như dệt may, đồ gỗ, thủy sản… đang tiếp tục có xu hướng giảm sâu, do nhu cầu tiêu dùng toàn cầu suy yếu và hàng rào kỹ thuật, thuế quan tăng mạnh từ các thị trường lớn như Mỹ, EU.

Trao đổi với phóng viên, TS. Tô Hoài Nam – Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đánh giá, nhiều doanh nghiệp chia sẻ lượng đơn hàng mới từ quý I đến nay liên tục sụt giảm, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lớn hoạt động dưới công suất, thậm chí chuyển sang sản xuất cầm chừng hoặc tìm hướng quay về thị trường trong nước.

Thực tế này cho thấy, doanh nghiệp không thể trông chờ mãi vào xuất khẩu. Trong khi nhiều thị trường lớn đang co lại, thị trường nội địa với gần 100 triệu dân chính là ‘phao cứu sinh’ quan trọng mà doanh nghiệp nên quay về. Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập (VCCI), rất nhiều doanh nghiệp Việt từng thành công nhờ xuất khẩu, nhưng lại không chú trọng xây dựng thương hiệu tại thị trường trong nước. Đây là một thiếu sót lớn, nhất là khi người tiêu dùng nội địa ngày càng ưu tiên chất lượng, truy xuất nguồn gốc và hàng hóa có giá trị bền vững, thì đây chính là cơ hội để doanh nghiệp nội phát huy lợi thế.

Nhiều doanh nghiệp Việt từng thành công nhờ xuất khẩu, nhưng lại không chú trọng xây dựng thương hiệu tại thị trường trong nước.

Đúng vậy, thị trường nội địa từ lâu vẫn được xem là "chiếc đệm" quan trọng giúp doanh nghiệp trụ vững trong thời kỳ khó khăn. Dù chịu áp lực cạnh tranh từ hàng ngoại nhập, nhưng với tâm lý ưu tiên dùng hàng Việt, cùng các chính sách hỗ trợ tiêu dùng, đây vẫn là mảnh đất màu mỡ nếu doanh nghiệp biết đầu tư đúng cách.

Rất nhiều doanh nghiệp từng bỏ ngỏ thị trường nội địa, nhưng khi quay lại, họ thấy đây là cơ hội để hiểu sâu hơn về người tiêu dùng Việt, từ đó điều chỉnh sản phẩm phù hợp với cả thị trường trong nước và quốc tế. Xu hướng "glocalization" - toàn cầu hóa nhưng có bản địa hóa - đang là hướng đi thông minh. Nếu sản phẩm Việt chinh phục được người tiêu dùng Việt một cách trung thực, minh bạch và có chất lượng, thì khả năng thành công ở thị trường nước ngoài cũng cao hơn rất nhiều.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã nhận ra tầm quan trọng của việc "đi bằng hai chân". Điển hình như ngành thực phẩm - đồ uống, một số công ty xuất khẩu sầu riêng, cà phê, hạt điều...đang quay về mở rộng chuỗi phân phối nội địa, xây dựng thương hiệu bài bản tại các siêu thị và kênh bán lẻ trực tuyến. Đơn cử như trường hợp Công ty Coffee Hưng Long tại Buôn Ma Thuật (Đắk Lắk), đại diện công ty cho biết, trước đây các mặt hàng của công ty hướng đến các thị trường ASEAN và châu Mỹ. Tuy nhiên, một năm trở lại đây, chúng tôi có chiến lược tiếp cận và mở rộng thị trường trong nước. Hiện nay đã xây dựng được chuỗi bán hàng tại Tây Nguyên và miền Nam.

Chuyển hướng không có nghĩa là rút lui mà tự chủ trên sân nhà để vươn xa bền vững

Theo bà Trang, tăng trưởng xuất khẩu sẽ còn khó khăn ít nhất đến giữa năm 2026. Trong giai đoạn này, doanh nghiệp không thể chỉ trông chờ vào một chân trụ là xuất khẩu. Muốn phát triển bền vững, họ buộc phải giữ thăng bằng bằng cách khai thác cả hai thị trường.

Bà Trang cũng cho rằng, chiến lược "hai chân" còn giúp doanh nghiệp chống đỡ tốt hơn trước các cú sốc bên ngoài, như chiến tranh thương mại, rủi ro địa chính trị hay sự thay đổi về thuế quan, chính sách nhập khẩu từ các nước phát triển. "Muốn thành công tại sân nhà, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy không chỉ là bán hàng, mà là chiếm lĩnh lòng tin người tiêu dùng. Điều này đòi hỏi đầu tư về chất lượng, truyền thông, hậu mãi và đặc biệt là xây dựng thương hiệu dài hạn", bà Trang khuyến nghị.

Chiến lược "hai chân" còn giúp doanh nghiệp chống đỡ tốt hơn trước các cú sốc bên ngoài, như chiến tranh thương mại, rủi ro địa chính trị hay sự thay đổi về thuế quan.

Cùng quan điểm, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công nhận định, thị trường nội địa không nên bị xem là phương án dự phòng. Đó phải là chiến lược song song với xuất khẩu. Doanh nghiệp cần đầu tư nghiêm túc, xem đây là ‘sân nhà’ thật sự, với đầy đủ chiến lược marketing, logistics, dịch vụ hậu mãi, như cách họ đang làm ở các thị trường quốc tế.

Theo ông Công, việc Chính phủ đã và đang tiếp tục thúc đẩy các chương trình "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam", cùng chính sách ưu tiên phát triển doanh nghiệp tư nhân, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ là đòn bẩy quan trọng giúp doanh nghiệp làm chủ sân nhà, từ đó làm bàn đạp vươn ra quốc tế.

Dù phải quay lại thị trường trong nước, nhưng các chuyên gia khẳng định, điều này không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp từ bỏ thị trường quốc tế. Ngược lại, đây là giai đoạn để doanh nghiệp củng cố nội lực, nâng cao năng lực cạnh tranh, cải tiến công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm - những yếu tố then chốt để duy trì xuất khẩu trong dài hạn.

Giai đoạn khó khăn hiện nay là phép thử lớn cho năng lực thích ứng và tư duy chiến lược của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Không nên chỉ chạy theo thị trường xuất khẩu mà bỏ quên thị trường trong nước - nơi có sức mua tiềm năng, tâm lý ưa chuộng hàng Việt và ít rủi ro chính sách hơn. Đi bằng hai chân - vừa xuất khẩu, vừa làm chủ thị trường nội địa - là con đường duy nhất để doanh nghiệp Việt duy trì đà tăng trưởng, giảm phụ thuộc và khẳng định bản lĩnh trong sân chơi toàn cầu./.

Theo VTV.vn